Οι ΦτΠΑ εργάζονται σκληρά για την προστασία και αξιοποίηση των αρχαίων λατομείων της Πάρου, κινητοποιώντας και υποστηρίζοντας όλους τους σχετικούς φορείς. Παρουσιάζουμε τον πρώτο απολογισμό, ένα χρόνο μετά την ημερίδα που οργανώσαμε τον Νοέμβριο του 2019 στην Πάρο για το μέλλον των λατομείων.

Τα αρχαία λατομεία στο Μαράθι βρίσκονται εδώ και πολύ καιρό σε άθλια κατάσταση, παραμελημένα και απρόσιτα – πηγή συνεχούς απογοήτευσης για χιλιάδες επισκέπτες της Πάρου. Επιπλέον, η χρήση εκρηκτικών στα κοντινά σύγχρονα λατομεία αποτελεί απειλή για τη σταθερότητα των αρχαίων υπόγειων στοών.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΦτΠ&Α προσπάθησαν να κινητοποιήσουν τους τοπικούς φορείς παίρνοντας την πρωτοβουλία για τη διάσωση, την προστασία και την προώθηση του μνημείου των αρχαίων υπόγειων λατομείων και του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου.

Στις 16 Νοεμβρίου 2019, οι ΦτΠ&Α διοργάνωσαν μια ημερίδα στην οποία συμμετείχαν τοπικοί σύλλογοι, ο Δήμος Πάρου, εκπρόσωποι του Υπουργείου Πολιτισμού (Εφορεία Κυκλάδων) και ομιλητές υψηλού κύρους. Έτσι τέθηκαν τα θεμέλια για την συνεργασία όλων των σχετικών φορέων για την προστασία και αξιοποίηση των αρχαίων λατομείων.

Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με ένα αρχικό σχέδιο δράσης που θα βοηθήσει στην εδραίωση μιας συμμετοχικής διαδικασίας κινούμενη από τοπικούς φορείς και στη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια μακροπρόθεσμη λύση. Ένα χρόνο μετά από αυτήν την εκδήλωση μπορούμε να κάνουμε απολογισμό και να προγραμματίσουμε πάλι το σχέδιο δράσης.

Τα θετικά:

Το προπαρασκευαστικό στάδιο της ψηφιακής χαρτογράφησης των στοών πραγματοποιήθηκε από ομάδα του Πανεπιστημίου του Αιγαίου τον Σεπτέμβριο του 2020 με την υποστήριξη των ΦτΠΑ. Επιπλέον, ο Δήμος έχει περιλάβει στον προϋπολογισμό του 2020 την χρηματοδότηση της κύριας φάσης της ψηφιακής χαρτογράφησης.
Έχει εξασφαλιστεί η συμμετοχή της Πάρου σαν case study στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα “Underground for Value“ με την ενεργό διαμεσολάβηση των ΦτΠΑ. Ο Δήμος συμφώνησε να είναι ο «φορέας υποδοχής». Ξεκίνησαν επισκέψεις εμπειρογνωμόνων και ανταλλαγές ενδιαφερομένων (online λόγω της κατάστασης Covid).

Μεταξύ “θετικών” και “αρνητικών”:

Οι ΦτΠA υποστηρίζουν ενεργά τη διεξαγωγή γεωφυσικής έρευνας για τον εντοπισμό όλων των στοών που υπάρχουν στον αρχαιολογικό χώρο. Προωθούν μια λεπτομερή τεχνική έκθεση από ειδικούς σε αυτόν τον τομέα, που την υπέβαλαν στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων τον Αύγουστο του 2020 για τη συγκατάθεσή τους, η οποία ωστόσο είναι ακόμη σε εκκρεμότητα.
Είναι γνωστό ότι η Εφορεία Κυκλάδων έχει ετοιμάσει τον φάκελο για την απαλλοτρίωση του κύριου τμήματος του αρχαιολογικού χώρου στο Μαράθι, αλλά η διαδικασία περιμένει την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ).
Ο Δήμος δημιούργησε μια Συντονιστική Επιτροπή, με μέλη που προέρχονται από τους κύριους φορείς, για να κατευθύνει την εφαρμογή αυτού του σχεδίου δράσης, αλλά αυτό συνεδρίασε μόνο μία φορά (τον Μάρτιο του 2020). Μεγάλο μέρος της προσπάθειας συντονισμού και υποστήριξης γίνεται σε μεγάλο βαθμό ανεπίσημα από “εθελοντές” από τους ΦτΠΑ, το IAPK και τον Δήμο.

Τα “αρνητικά”

Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει αναθέσει ακόμη την παρακολούθηση και την ανεξάρτητη έκθεση σχετικά με τη σταθερότητα και την ασφάλεια των αρχαίων στοών, αν και έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένες προκαταρκτικές συζητήσεις, λόγω δημοσιονομικών περιορισμών..
Η συλλογή αρχειακού υλικού και τεκμηρίωσης δεν έχει ξεκινήσει. Είναι απαραίτητο για έναν οργανισμό, όπως το IAPK, να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο και να προχωρήσει σε συμφωνία και υποστήριξη άλλων ενδιαφερομένων, μόλις το επιτρέψει η κατάσταση Covid.

Ήταν μια χρονιά προσπάθειας για να γίνει ένα νέο ξεκίνημα στην πράξη, με πνεύμα συνεργασίας αλλά οι δύσκολες συνθήκες λόγω του Covid και πολλαπλών οικονομικών και θεσμικών περιορισμών έφεραν εμπόδια. Οι ΦτΠΑ έχουν βοηθήσει σε πολλά μέτωπα, αλλά μέχρι στιγμής έχουμε επιτύχει, στην καλύτερη περίπτωση, μικτά αποτελέσματα. Είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή για να αντληθούν μαθήματα σχετικά με το τι λειτουργεί και τι όχι, και να γίνουν ορισμένα αποφασιστικά βήματα, προς ένα κοινό όραμα για τη δημιουργία ενός αρχαιολογικού πάρκου που θα προβάλλει το μνημείο των αρχαίων στοών, την ασύγκριτη ιστορία του Παριανού μαρμάρου και της εξόρυξής του, και της ευρύτερης πολιτιστικής αξίας του σε όλο τον κόσμο.