Τιμητική εκδήλωση για την Άλκη Ζέη

Αποσπάσματα από την ομιλία της Χριστίνας Ντουνιά, Καθηγήτριας Νεοελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην τιμητική εκδήλωση για την Άλκη Ζέη και το τελευταίο βιβλίο της που διοργάνωσαν «Οι φίλοι της Πάρου» στις 3 Ιουλίου 2014στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, στην Παροικιά

Η Άλκη Ζέη εισήγαγε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, συνδυάζοντας τη ζωντάνια της αυτοβιογραφίας με το πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό στοιχείο. Δεν άργησε να γίνει αγαπητή στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο. Και ίσως είναι η πιο πολυμεταφρασμένη Ελληνίδα συγγραφέας μετά τον Νίκο Καζαντζάκη. Στο έργο της Άλκης Ζέη το ύφος της γραφής ταιριάζει απόλυτα με το ήθος του προσώπου. Εκφραστική λιτότητα και νοηματική διαύγεια που πηγάζει από μια καλά αφομοιωμένη γνώση. Σωστή κρίση που πατάει πιο πολύ στη διαίσθηση και την παρατήρηση και λιγότερο στη λογική των αναλύσεων. Βίωμα της ιστορίας που βαθαίνει την προοπτική της. Απροσποίητη κουβέντα που μεταγγίζεται στη ζωντάνια των διαλόγων της. Χαρά της ζωής που συνδυάζεται με τη χαρά της γραφής και φτάνει αβίαστα στον αναγνώστη. Σπάνια αίσθηση του χιούμορ.

Το Kαπλάνι της βιτρίνας, O θείος Πλάτων, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, Η αραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, και αρκετά διήγήματά της δείχνουν ότι η πρώτη ύλη των βιβλίων της βασίζεται κυρίως στις προσωπικές της εμπειρίες ή στις ιστορίες άλλων προσώπων, τις οποίες η συγγραφέας μεταποιεί και υποτάσσει στις ανάγκες της αφήγησης. Το ιδιαίτερο ύφος και οι τεχνικές της αφήγησης που έχει ήδη κατακτήσει συστήνουν την εγγύηση για την αυθεντικότητα του τελευταίου καθαρά αυτοβιογραφικού βιβλίου της. Το «Με μολύβι Φάμπερ νούμερο δύο» είναι από τις λίγες αυτοβιογραφίες που αφήνουν τόσο χώρο για παράλληλες ιστορίες. Η αυτοβιογραφική κατάθεση της Άλκης Ζέη κινείται σε δύο άξονες: στην έκθεση μιας σειράς γεγονότων που συστήνουν την ιστορία των προσώπων του στενού της οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος, αλλά -και εδώ είναι το καινούργιο στοιχείο – στον αναστοχασμό της προσωπικής πνευματικής της περιπέτειας.

Σε όλη την περίοδο της Κατοχής, αλλά και στους πρώτους μήνες της απελευθέρωσης η δύναμη για ζωή και η επιθυμία για τη δημιουργίας ενός καλύτερου κόσμου δίνουν τον τόνο στις αυτοβιογραφικές σελίδες της Άλκης Ζέη. Η νεαρή συγγραφέας μεγαλώνει μέσα σε ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον υψηλής ποιότητας: η θεία της Διδώ Σωτηρίου και ο θείος Πλάτων, αλλά και η ατίθαση φίλη της Ζωρζ Σαρρή, μαζί με μια σειρά σπουδαίων προσωπικοτήτων εμφανίζονται για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα στη ζωή και στο βιβλίο της: μεταξύ άλλων ο Κάρολος Κουν, ο Νίκος Καρύδης, ο Μάνος Χατζιδάκης, ο Κώστας Αξελός, η Μέλπω Αξιώτη, ο Μίμης Δεσποτίδης, η Έλλη Λαμπέτη, η Ασπασία Παπαθανασίου, η Ντιριντάουα, η Αλέκα Παΐζη ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Μέντης Μποσταντζόγλου, ο Ροζέ και η Τατιάνα Μιλιέξ.

Ο νεανικός έρωτας της αδελφής της Λενούλας με τον Νίκο Γκάτσο, πέρα από μια ωραία ιστορία μας δίνει και κάτι από το άρωμα μιας μυθικής παρέας. Παράλληλα, η σχέση της Άλκης με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου θα συνδυαστεί με την ιδεολογική της αφύπνιση και την ένταξή της στο απελευθερωτικό κίνημα. Δέκα χρόνια μεγαλύτερός της θα την οδηγήσει με την ίδια φυσικότητα στην οικογένειά του και στο υπόγειο του Κουν και θα της μάθει με τη στάση του την αφοσίωση στην τέχνη και στις ιδέες. Πολύτιμος σύντροφος και πατέρας των παιδιών της, ο ο Σεβαστίκογλου στάθηκε ο πιο αυστηρός κριτής και ταυτόχρονα ο πιο θερμός υποστηριχτής της συγγραφικής πορείας της Άλκης Ζέη. Αυτός την καθοδήγησε στο πρώτο της διήγημα, που έγραψε στο μαρμάρινο τραπέζι της κουζίνας της με μολύβι «Φάμπερ νούμερο δύο».

Η ανάγνωση του τελευταίου βιβλίου της Άλκης Ζέη δεν μας προσφέρει μόνο την απόλαυση μιας καλογραμμένης ιστορίας. Η συγγραφέας κινήθηκε με δικαιοσύνη και σεβασμό ανάμεσα στις σκοτεινές και τις φωτεινές περιοχές της μνήμης -συλλογικής και προσωπικής- και μας έδωσε ένα όμορφο και στοχαστικό αφήγημα που δεν μας τέρπει απλά, αλλά μας εμψυχώνει και μας δίνει αφορμές για γόνιμους προβληματισμούς.