Τόνια Παντελαίου [1]
Πάρος, 3/1/2023
When things reach the breaking point, some resistance begins to emerge.
Η απειλή για την σοβαρή αλλοίωση της φυσιογνωμίας των Κυκλαδίτικων νησιών είναι πλέον αισθητή σε όλους. Η Πάρος, έχοντας ήδη πίσω της την αστικοποίηση της Μυκόνου και της Σαντορίνης, βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να είναι το αμέσως επόμενο κυκλαδονήσι που θα μεταλλάξει το πάλι ποτέ γαλήνιο και αυθεντικό τοπίο του σε ομοίωμα παραθαλάσσιου αστικού προαστίου, ενώ η αναμενόμενη ολοκλήρωση της επέκτασης του αεροδρομίου πιθανότατα επιτείνει το ενδιαφέρον για περαιτέρω δόμηση στο νησί. Το 2023 ο ρυθμός έκδοσης οικοδομικών αδειών πλησιάζει τον τρομακτικό αριθμό των 1.200 το χρόνο.
Αμέσως μετά την Πάρο ακολουθούν στην ίδια πορεία η Νάξος και η Τήνος, ενώ και στα υπόλοιπα κυκλαδονήσια – παρότι προς το παρόν κάπως πιο προφυλαγμένα εξαιτίας διάφορων παραγόντων όπως η δυσκολότερη πρόσβαση από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας και της Ευρώπης- τα συμπτώματα της ίδιας τελικής κατεύθυνσης είναι εντονότερα από χρόνο σε χρόνο. Η υπερφόρτιση κάθε νησιού, ωθεί αρκετούς επισκέπτες η και επενδυτές να στραφούν στα υπόλοιπα. Η προοπτική για το σύνολο των κυκλαδονήσων είναι ενιαία. Τα θαλασσινά σύνορα που διατήρησαν τη σχετική απομόνωση και αυτοτέλεια κάθε νησιού για χιλιετίες, επιβάλλοντας ή επιτρέποντας σημαντικές διαφοροποιήσεις στην ιστορική και κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη του καθενός, αποδεικνύονται πλέον πολύ αδύναμα μπροστά στις τουρμπίνες των ταχύπλοων και των αεροπλάνων.
Γιατί να μην «γίνουμε Μύκονος»;
Βεβαίως για κάποιους- όχι λίγους- αυτές οι εξελίξεις και αυτή η προοπτική για τα νησιά μας αποτελεί ένα ελπιδοφόρο ενδεχόμενο. Βεβαίως και να «γίνουμε Μύκονος», μακάρι και Αθηναϊκό προάστιο, και γιατί όχι και Νέα Υόρκη ή Ντουμπάι. Οι αξίες των ακινήτων εκεί είναι εξαιρετικά υψηλές, δουλειές υπάρχουν, το χρήμα ρέει, υπηρεσίες πάσης φύσεως (μεταξύ των άλλων υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης) παρέχονται άφθονες. Γιατί όχι;
Σε τόπους όπου μόλις πριν από λίγες δεκαετίες σάρωνε η φτώχια και τα γενικότερα προβλήματα της νεοελληνικής επαρχίας, οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών δεν είναι καθόλου περίεργο να φαντάζουν ως ένα ανέλπιστο όνειρο. Έτσι, έχουμε δύο μαζικά όνειρα που διασταυρώνονται και τροφοδοτούν το ένα το άλλο: Απ’ τη μια το όνειρο πολλών παλιών ντόπιων για αφθονία και άνεση κι απ’ την άλλη το όνειρο εκατομμυρίων κατοίκων αυτού του πλανήτη που, κουρασμένοι από τον αστικοποιημένο τρόπο ζωής και τα συνεπακόλουθά του, αναζητούν στα νησιά μας την χαμένη γαλήνη, απλότητα και αυθεντικότητα. Τι κακό υπάρχει στα μαζικά όνειρα που πραγματοποιούνται;
Κίνδυνος να μετατραπεί το όνειρο σε εφιάλτη
Σ΄ αυτό το παράξενο ερώτημα έρχεται να απαντήσει το Δίκτυο για τη Βιωσιμότητα στις Κυκλάδες που αυτή την εποχή οργανώνεται, με σκοπό να συνθέσει και να ενδυναμώσει την έκφραση της ανησυχίας και δυσφορίας για την πορεία των νησιών και να διεκδικήσει με συγκροτημένες προτάσεις και δράση σε όλα τα επίπεδα μιαν ουσιαστική αλλαγή κατεύθυνσης στην αναπτυξιακή πορεία των Κυκλάδων. Το Δίκτυο για τη Βιωσιμότητα θέλει να συντονίσει και να προάγει τη δυναμική μιας πλειάδας κινήσεων που έχουν ήδη καταγραφεί πρόσφατα στα νησιά μας, αποτυπώνοντας ακριβώς την εγρήγορση πολλών μπροστά στον κίνδυνο να μετατραπεί το όνειρο σε εφιάλτη. Και για τους επισκέπτες, αλλά, -και κυρίως- για τους κατοίκους των νησιών, παλιών ή νεότερων.
Ίδρυση του Δικτύου
Η ιδρυτική στιγμή του Δικτύου είναι η 28η Οκτωβρίου του 2023 και ο χώρος της είναι το Δημαρχείο της Σίφνου, όπου, άνθρωποι από διαφορετικά νησιά αλλά και από την Αθήνα, αναγνωρίζοντας την κοινή τους αγωνία για το μέλλον των νησιών συναποφάσισαν πρόθυμα να εργαστούν συλλογικά για τη δημιουργία του.
Η συνάντηση στη Σίφνο δεν είχε γίνει γι’ αυτό το σκοπό. Από τις 24 ως τις 26 ο Άνεμος Ανανέωσης μαζί με την SMILO, τη διεθνή οργάνωση για την προστασία των μικρών νησιών είχε διοργανώσει ένα εργαστήριο ξερολιθιάς. Ταυτόχρονα ομάδες της Σίφνου[2] διοργάνωναν το «Εργαστήριο για το Τοπίο» στις 27 Οκτωβρίου. Εξαιτίας αυτών των δύο συγγενικών διοργανώσεων, βρέθηκαν στην Σίφνο επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων και από άλλα νησιά [3] , καθώς και από πανελλαδικούς φορείς που έχουν ήδη καταθέσει εμπράκτως την αγωνία τους για την ισοπεδωτική πορεία που ακολουθεί η ανάπτυξη των Κυκλάδων και τη διάθεσή τους να δουλέψουν για να ανατραπεί αυτή η προοπτική. Η συζήτηση που είχε ξεκινήσει στα πλαίσια του εργαστηρίου τελικά επεκτάθηκε με μια ακόμα δίωρη συνάντηση στις 28 Οκτωβρίου στο Δημαρχείο της Σίφνου, στην οποία προτάθηκε η δημιουργία του Δικτύου για Βιώσιμες Κυκλάδες και έγινε πρόθυμα αποδεκτή από τους παρόντες.
Το Δίκτυο στοχεύει στο να συνενώσει σε μια κοινή δυναμική τις προσπάθειες να αναδειχθούν με όλα τα μέσα και τους τρόπους οι αμέτρητες πτυχές των προβλημάτων που ήδη γίνονται εμφανείς στο χώρο και να δράσει όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα στην κατεύθυνση της αντίστασης και της ανατροπής της αιτίας τους, που βρίσκεται ακριβώς στο είδος της ‘ανάπτυξης΄ που αυτή τη στιγμή σαρώνει με τον καυτό της άνεμο το μοναδικό και ευαίσθητο κυκλαδίτικο τοπίο και τη ζωή μέσα σε αυτό. Και να προτείνει και να ενθαρρύνει έναν άλλο δρόμο, που δεν είναι εκείνος του πισωγυρίσματος στην φτώχεια και την εγκατάλειψη, αλλά η ήπια, αειφορική ανάπτυξη, με διαφύλαξη των πολύτιμων στοιχείων της κυκλαδικής ταυτότητας, για την ευημερία και τη συνοχή των νησιώτικων κοινωνιών.
Μια πρόσφατη γενικευμένη ανησυχία για την πορεία των νησιών.
Η δημιουργία του Δικτύου δεν είναι ένα γεγονός που προέκυψε άνωθεν ή ξαφνικά. Αποτελεί την ωρίμανση και την σύνθεση πολλών πρωτοβουλιών που έχουν εκδηλωθεί τον τελευταίο χρόνο στα νησιά μας, εκφράζοντας την ανάγκη αντίστασης με διάφορους τρόπους. Αναφέροντας μερικά από αυτά, θυμίζουμε:
- Τον Απρίλη του 2023 η Δήμαρχος της Σίφνου με ένα πολιτικό της κείμενο, εστιάζοντας κυρίως στους όρους δόμησης και τον έλεγχο εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας.[1] υποδήλωνε και διεκδικούσε την ανάγκη προστασίας του νησιού της,
- Η διημερίδα «Στρατηγικές για την Αειφορία» στην Πάρο το Μάη του 2023 [4] επισήμανε τα αδιέξοδα του παρόντος μοντέλου και διερεύνησε τις δυνατότητες ενός διαφορετικού.
- Αμέσως μετά, στο συνέδριο των Αρχαιολογικών Διαλόγων στη Σύρο (26-28 Μαΐου 2023) με τίτλο ¨Το Περιβάλλον της Αρχαιολογίας» αναδείχθηκε η κινηματική πλευρά του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον.
- Η ίδρυση της Αμπασάδας στην Τήνο και της Φλέας στη Σίφνο (επίσης την άνοιξη του 2023) εστίασε την προσοχή στην ανάγκη διάσωσης του κυκλαδίτικου Τοπίου.
- Το καλοκαίρι του 2023, οι κινηματικές προσπάθειες για τις παραλίες (κυρίως στην Πάρο, αλλά και στη Νάξο και τη Σύρο) άγγιξαν το θέμα των απειλούμενων δικαιωμάτων των κατοίκων και των παρλιακών οικοσυστημάτων και ξεσήκωσαν κύματα συμπαράστασης και εγρήγορσης , κερδίζοντας ταυτόχρονα εξαιρετική απήχηση τόσο στον πανελλαδικό χώρο, όσο και στον διεθνή τύπο.
- Τον Οκτώβρη στη συνάντηση της Σίφνου τονίστηκε η σημασία της ιδιαίτερης καλλιεργητικής παράδοσης των νησιών και οι ανάγκη διάσωσης του κυκλαδίτικου τοπίου, ενώ
- το Νοέμβρη του 2023 το επιστημονικό συνέδριο «Ο τουρισμός ως παράγοντας ριζικών μεταβολών στις Κυκλάδες στον 20ο και 21ο αιώνα. Η Βιωσιμότητα των νησιών στο επίκεντρο» που διοργανώθηκε στη Μύκονο, εστίασε κυρίως στην ανάγκη και τις δυνατότητες αλλαγής του τουριστικού μοντέλου, ενώ πρόσφατα
- Ξεκίνησε μια δημοσιογραφική πρωτοβουλία με τίτλο «Βιώσιμες Κυκλάδες». [5]
Έτσι, σε ένα μόνο εξάμηνο, έχουμε ένα σύνολο γεγονότων που, παρά την διαφορετική αφετηρία και εστίαση του καθενός, ξεκάθαρα υποδηλώνουν τη γενικευμένη πλέον ανησυχία για την πορεία των νησιών.
Οι πρωτοβουλίες αυτού του είδους δεν είναι βέβαια πρωτοφανείς στις Κυκλάδες. Υπήρξαν και υπάρχουν κι άλλες σημαντικές παλαιότερες. Δεν έλλειψαν ποτέ οι πρωτοπόροι της ευαισθησίας σε διάφορα νησιά, που οπωσδήποτε έχουν συμβάλλει στην διατήρηση ενός πνεύματος υπεράσπισης του πολύτιμου κυκλαδίτικου χώρου. Όμως η συχνότητα των σχετικών κινήσεων, κινηματικών ή επιστημονικών, πολιτικών και επικοινωνιακών που καταγράφηκε μέσα στο 2023, σίγουρα σηματοδοτεί μια πολιτική ισχυροποίηση της πλευράς της αντίστασης σε αυτό που συμβαίνει στα νησιά μας. Πιθανότατα, ακριβώς επειδή τα δυσάρεστα αποτελέσματα είναι πλέον τόσο έντονα που γίνονται αισθητά όχι μόνο στους ευαίσθητους πρωτοπόρους, αλλά σε πολύ μαζικότερο επίπεδο, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας.
Για αλλαγή πορείας στα νησιά
Το Δίκτυο για τη Βιωσιμότητα στις Κυκλάδες, του οποίου η Ιδρυτική διακήρυξη ήδη κυκλοφορεί[1] δηλώνοντας την πρόθεση του Δικτύου να δράσει στην κατεύθυνση μιας αλλαγής πορείας για τα νησιά, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής ισχυροποίησης αυτής της διάθεσης αντίστασης αλλά και καταλύτης για την περαιτέρω οργάνωση και επέκτασή της. Γιατί έχει όλες τις προϋποθέσεις να συνθέσει με αποτελεσματικό τρόπο τις πρωτοβουλίες των τοπικών ομάδων -που θα πρέπει να λειτουργήσουν ως το κεντρικό πολιτικό υποκείμενο της προσπάθειας- με την αναγκαία επιπλέον τεχνογνωσία και τεκμηρίωση που μπορούν να συνεισφέρουν ανιδιοτελώς οργανωμένοι φορείς και πρόσωπα που, αν και δεν ζουν ή δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στις Κυκλάδες, έχουν ήδη δηλώσει την ανησυχία τους γι’ αυτές και τη διάθεση να συντρέξουν στην προσπάθεια ανατροπής της παρούσας καταστροφικής πορείας
[1] Η δρ. Τόνια Παντελαίου, είναι οικονομολόγος και εκπαιδευτικός, Γραμματέας του Π.Σ Πάρου Αρχίλοχος
[2] Το εργαστήριο για το Τοπίο της Σίφνου και τη Βιωσιμότητα διοργανώθηκε από : Την ομάδα ΦΛΕΑ, την Ομάδα Περιβάλλοντος και την Αρχιτεκτονική Επιτροπή του Δήμου Σίφνου, την Επιτροπή Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου και την Kοιν. Σ.Επ Άνεμος Ανανέωσης, και το ΕΜΠ – Ευρωπαϊκό πρόγραμμα CARDIMED
[3] Μαζί με αρκετούς πολίτες από τη Σίφνο και άλλα νησιά, υπήρχαν εκπρόσωποι από τον Δήμο της Σίφνου, από την νεοσύστατη Αμπασάδα της Τήνου, μέλη σημαντικών παριανών συλλόγων (ο Νικόλας Στεφάνου, αντιπρόεδρος των Φ.τ.Π και η Τόνια Παντελαίου, γραμματέας του Πολιτιστικού Συλλόγου Αρχίλοχος) η πρόεδρος της ΕΛΛΕΤ κ. Καρά, καθώς και συνεργάτες της ΕΛΛΕΤ, ο Νίκος Χρυσόγελος από τον Άνεμο Ανανέωσης, εκπαιδευτικοί και σημαντικοί πανεπιστημιακοί, όπως ο Κυκλαδίτης περιφερειολόγος Γιάννης Σπιλάνης, η Αλεξάνδρα Κατσίρη, η Αλκμήνη Πακα κ.α
[4] Η διημερίδα «Στρατηγικές για την Αειφορία» περιλάμβανε 4 ενότητες: Βιώσιμος τουρισμός, Πρωτογενής και Δευτερογενής Τομέας, Χωροταξία/Δόμηση και Υποδομές για την Κλιματική Κρίση
[5] Η δημοσιογραφική πρωτοβουλία «Βιώσιμες Κυκλάδες» είναι ένα δημοσιογραφικό εγχείρημα της «Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία» (journalisminitiative.gr), που υποστηρίζεται από το inside story και εστιάζει στα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει το νησιωτικό σύμπλεγμα του Νοτίου Αιγαίου καθώς βιώνει την πίεση του υπερ-τουρισμού
[6] με τους Φ. τ. Πάρου & Αντιπάρου να περιλαμβάνονται στα Ιδρυτικά του μέλη
Leave a Reply