Δέκα Αλήθειες για το Πάρκο Πάρου και ένα Μήνυμα

ΟΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

– 1 –

Τα Πάρκο Πάρου είναι το αποτέλεσμα μιας άρνησης. Της άρνησης στην κυριαρχία ενός μοντέλου ανάπτυξης που είχε επικρατήσει τα χρόνια της μεγάλης τουριστικής και οικοδομικής ανάπτυξης της Πάρου αλλά και που σήμερα εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρό παρά τα προφανή αδιέξοδά του και τις αλλαγές που έχουν επέλθει στις προτιμήσεις μεγάλου μέρους των επισκεπτών των νησιών. Της άρνησης της υποταγής του Δημόσιου Χώρου και των φυσικών πόρων στις ομάδες συμφερόντων που εξυπηρετούνται από αυτό. Το μοντέλο αυτό, πανίσχυρο στα πιο δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, εστιάζει σε αυτό που θα αποκαλούσαμε «βαριά αναψυχή», την τοποθετεί στο επίκεντρο του χαρακτήρα των νησιών και επιχειρεί να αξιοποιήσει κάθε χώρο, δημόσιο ή ιδιωτικό, σε αυτή την κατεύθυνση. Η προφανής δύναμη του μοντέλου αυτού δεν οφείλεται μόνον στην οικονομική ισχύ των μεγαλύτερων ή μικρότερων παικτών του και τις διασυνδέσεις τους με τις τοπικές ή ακόμα και πιο κεντρικές εξουσίες. Είναι και ιδεολογική. Συνδέεται με την αποθέωση της αξίας της διασκέδασης και της βαριάς αναψυχής στη διάρκεια της σχετικά πρόσφατης εποχής της εύθραυστης ευημερίας, που προσφυώς ονομάστηκε ως «η εποχή της αστακομακαρονάδας».

– 2 –

Το Πάρκο είναι όμως κυρίως το αποτέλεσμα μιας θέσης. Της θέσης ότι τα νησιά είναι πριν απ’ όλα τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με τοπίο μοναδικό, με παραδοσιακούς οικισμούς απαράμιλλης ομορφιάς, με εξαίσιο φυσικό περιβάλλον, με ιστορία πολύ μακράς διάρκειας, της οποίας τα ίχνη είναι συνεχώς παρόντα δίπλα μας, και με μεγάλο πολιτισμικό πλούτο, είτε μιλάμε για το απώτερο παρελθόν, είτε για το σήμερα και τις ισχυρές παραδόσεις που επιβιώνουν. Και είναι βεβαίως και τόποι αναψυχής, χωρίς αμφιβολία. Σχεδόν κάθε είδους αναψυχής, εν μέρει και της «βαριάς». Δεν μπορεί όμως να είναι αποδεκτό να είναι κυρίως και προ πάντων αυτό. Η ανάπτυξη των νησιών πρέπει να είναι ισόρροπη και να αξιοποιεί όλα αυτά τα μοναδικά στοιχεία που προαναφέρθηκαν.

– 3 –

Το Πάρκο ανέτρεψε μια εκδοχή και κυρίως την προοπτική δημιουργίας ενός ακόμα πόλου «βαριάς αναψυχής» στην Πάρο και επιχείρησε από τη δημιουργία του να κάνει πραγματικότητα την ισόρροπη ανάπτυξη. Στην κλίμακά του και στο μέρος που του αναλογεί. Οι τέσσερις βάσεις της λειτουργίας του είναι: Περιβάλλον, Πολιτισμός, Αθλητισμός, Ήπια Αναψυχή. Οι τέσσερις αυτοί πυλώνες αναπτύσσονται όσο το δυνατόν πιο ισόρροπα. Το περιβάλλον με την προστασία της χερσονήσου από τη βόσκηση και το κυνήγι, με τις φυτεύσεις, με τη διάνοιξη των μονοπατιών που φέρνουν τον επισκέπτη σε άμεση επαφή με το ανέπαφο κυκλαδίτικο τοπίο. Ο πολιτισμός με την ανάδειξη της ιστορίας του τόπου, τη δημιουργία της Μόνιμης Έκθεσης για τα Ορλωφικά, με το ετήσιο Φεστιβάλ στο Πάρκο, με τις κινηματογραφικές προβολές στο Σινέ – Έναστρον. Ο αθλητισμός με το ετήσιο Τρίαθλο και άλλες εκδηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί (ποδηλατικός γύρος Πάρου, τουρνουά beach-volley). Η ήπια αναψυχή με τη λειτουργία της οργανωμένης παραλίας, του snack-bar με τη διακριτική μουσική, με δράσεις για παιδιά.

– 4 –

Το Πάρκο πριν από την αποκρυστάλλωσή του σε Δημοτική Ανώνυμη Εταιρεία ανδρώθηκε ως κίνηση μέσα από αυτό που αποκαλούμε Κοινωνία των Πολιτών. Η Κοινωνία των Πολιτών είναι μάλλον καχεκτική στην Πάρο, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός αξιόλογων ανθρώπων σε αυτήν ή κοντά σε αυτήν που συμμερίζονται τις απόψεις που προαναφέρθηκαν για τον τρόπο που πρέπει να αναπτυχθεί. Για κάποιο απροσδιόριστο όμως λόγο όλα αυτά έχουν μείνει σε επίπεδο προθέσεων και ρητορικής. Στην περίπτωση του Πάρκου αντίθετα το σχέδιο έγινε πραγματικότητα, η οποία επί 6 χρόνια παράγει θετικά αποτελέσματα και δημιουργεί έργο, σε πείσμα των προβλέψεων. Τι δημιούργησε τη διαφορά; Σίγουρα η αποφασιστικότητα της πρωτοβουλίας του Νηρέα από το 2007 και η υποστήριξή της από προοδευτικούς φορείς της Πάρου και συλλόγους της Αθήνας. Η ύπαρξη ενός συγκροτημένου σχεδίου για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Οπωσδήποτε η εμπλοκή στο εγχείρημα και η καθοδήγησή του από την Ελισάβετ Παπαζώη με το δυναμισμό, τη διοικητική εμπειρία και τις γνωριμίες της. Και χωρίς αμφιβολία η υποστήριξή του από σύσσωμο το Δημοτικό Συμβούλιο της Πάρου.

– 5 –

Το Πάρκο επεβίωσε και αναπτύχθηκε χάρις στην αφοσίωση ενός στενού πυρήνα ανθρώπων, που δούλεψαν εντατικά και απολύτως αφιλοκερδώς, και μιας ευρύτερης ομάδας γύρω από αυτόν τον πυρήνα, η οποία κινούμενη στο μεταίχμιο μεταξύ επαγγελματισμού και εθελοντισμού στήριξε με τη δουλειά της και την παρουσία της το έργο του. Στηρίχθηκε επίσης σε πολίτες και επαγγελματίες της Πάρου, που πίστεψαν στο νέο μήνυμα που φέρνει το Πάρκο και υποστήριξαν με ποικίλους τρόπους αυτό το έργο, καθώς και σε ένα ευρύ δίκτυο εθελοντών. Αυτά όλα τα στοιχεία είναι ενδεικτικά των υγιών αντιδράσεων ενός μέρους της τοπικής κοινωνίας απέναντι σε μια πρωτοβουλία της οποίας οι στοχεύσεις είναι στην κατεύθυνση του καλώς εννοούμενου συμφέροντος του νησιού.

– 6 –

Το Πάρκο συστάθηκε επισήμως το 2009 ως Δημοτική Ανώνυμη Εταιρεία και έκτοτε λειτουργεί με αυτό το καθεστώς. Σε όλα αυτά τα χρόνια έχει λειτουργήσει υποδειγματικά ως προς τις υποχρεώσεις του προς τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές του και την Πολιτεία. Καταβάλλει τη μισθοδοσία κανονικά, εξοφλεί έγκαιρα τις φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις του, εφαρμόζει κατά γράμμα τους νόμους που αφορούν στη λειτουργία του, αναρτά ανελλιπώς τις αποφάσεις του στη Διαύγεια και εξοφλεί έγκαιρα τους προμηθευτές του. Και αυτά παρά το γεγονός ότι είναι υποχρεωμένο να λειτουργεί σε ένα ασφυκτικό νομικό πλαίσιο, το οποίο έχει δημιουργήσει μια απίστευτη γραφειοκρατία.

– 7 –

Κυκλοφορούν διάφορες φήμες για τα οικονομικά βάρη που το Πάρκο έχει δημιουργήσει στο Δήμο Πάρου. Η αλήθεια είναι μία και απλή. Ο Δήμος κατέβαλε 60.000 ευρώ το 2009 ως μετοχικό κεφάλαιο για την ίδρυση της Ανώνυμης Εταιρείας και προέβη το 2011 σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου κατά επί πλέον 30.000 ευρώ. Σύνολο 90.000 ευρώ. Ούτε ευρώ παραπάνω. Το Πάρκο δανειοδοτήθηκε το 2009, χωρίς την εγγύηση του Δήμου, με 150.000 ευρώ από την Alpha Bank, για να μπορέσει να ολοκληρώσει τις υποδομές του. Το δάνειο αυτό το εξυπηρετεί κανονικά και θα το έχει εξοφλήσει πλήρως το 2017. Άλλοι μιλούν για σημαντικές απώλειες του Δήμου από τη μη εκμίσθωση του χώρου σε ιδιώτες επιχειρηματίες. Και διερωτάται κανείς. Εκεί βρίσκεται το πρόβλημα των εσόδων του Δήμου από οικονομικές δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον τουρισμό; Έχουν αναρωτηθεί οι ανησυχούντες τι προστιθέμενη αξία έχουν δημιουργήσει για το Δήμο οι υποδομές που αναπτύχθηκαν;

– 8 –

Σημαντικά ιδρύματα στην Ελλάδα, τα οποία χρηματοδοτούν έργα και πολιτιστικές υποδομές μετά από πολύ προσεκτική αξιολόγηση, έχουν πεισθεί για τη σημασία του έργου που επιτελείται στο Πάρκο και ενισχύουν οικονομικά τις δράσεις του. Το Ίδρυμα Νιάρχου χρηματοδότησε την ανακατασκευή των Κελιών του Αϊ-Γιάννη Δέτη για τη δημιουργία της Μόνιμης Έκθεσης, το Ίδρυμα Λεβέντη χρηματοδότησε τη σχετική ιστορική και μουσειολογική έρευνα, ενώ το Ίδρυμα Μποδοσάκη έχει ενισχύσει τις τεχνικές υποδομές με την προμήθεια εξοπλισμού για τη λειτουργία του μικρού θερινού κινηματογράφου και το νυκτερινό φωτισμό με αυτόματα φωτοβολταϊκά συστήματα. Η Blue Star Ferries δεν είναι ίδρυμα, είναι μια μεγάλη επιχείρηση με ισχυρή παρουσία στα νησιά, και αποτελεί και αυτή ένα μόνιμο υποστηρικτή του Πάρκου και χορηγό των εκδηλώσεών του.

– 9 –

Το Πάρκο δεν έχει μόνον φίλους στην Πάρο, έχει και αντιπάλους, ίσως και εχθρούς. Θα διερωτηθεί ένας καλόπιστος παρατηρητής ποιοί και για ποιο λόγο να αντιστρατεύονται ένα τέτοιο εγχείρημα. Οι απαντήσεις ποικίλλουν. Η πιο προφανής αντίδραση προέρχεται από τις ισχυρές ομάδες συμφερόντων που συνδέονται με τη «βαριά αναψυχή». Πόσοι από αυτούς δεν ορέγονται αυτό το «φιλέτο» για να δημιουργήσουν κάτι σαν το Νάμμος της Μυκόνου ή κάτι ανάλογο, ίσως λίγο πιο συμμαζεμένο; Είναι δυνατόν ένα τέτοιο μέσο παραγωγής διασκέδασης και πλούτου να παραμένει αναξιοποίητο; Άλλη αντίδραση προέρχεται από τους πάσης φύσεως λαϊκιστές που κατηγορούν το Πάρκο για ελιτισμό. Ένα άλλο συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας, αρνητικό σε κάθε τι διαφορετικό, δεν μπορεί να κατανοήσει πώς είναι δυνατόν κάποιοι άνθρωποι να λειτουργούν με κίνητρα ανιδιοτέλειας και προσφοράς και βλέπει στην υπόθεση να υποκρύπτονται άλλου είδους προθέσεις. Τέλος υπάρχουν και εκείνοι που αρέσκονται για διάφορους λόγους να εστιάζουν στα υπαρκτά προβλήματα της λειτουργίας του και να υποβαθμίζουν τις σημαντικότερες πτυχές της υπόθεσης.

– 10 –

Το Πάρκο έχει όντως τα προβλήματά του και τις αδυναμίες στη λειτουργία του. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ίσως η ποιότητα της λειτουργίας του αναψυκτηρίου. Τα πιο πολλά από αυτά οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι το ασφυκτικό νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο είναι υποχρεωμένο να λειτουργήσει, η επιβεβλημένη γραφειοκρατία, η ανελαστικότητα στις προσλήψεις και τις αμοιβές προσωπικού, ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος προμηθειών. Άλλα είναι εσωτερικά και οφείλονται στο ότι διευθύνεται και λειτουργείται από ανθρώπους που δεν είναι εξειδικευμένοι επαγγελματίες, στο ότι ενίοτε παραμονεύει η λογική Δημοσίου αλλά και στις αναπόφευκτες αντιθέσεις και διαφωνίες ανάμεσα στους ανθρώπους που συνιστούν την επιτελική ομάδα, ακόμα και όταν υπάρχουν οι καλύτερες προθέσεις. Επειδή όμως είναι ζωντανός οργανισμός, το Πάρκο αντιδρά στις δυσλειτουργίες του, υπερβαίνει σταδιακά τα προβλήματά του και προσπαθεί να βελτιώνει κάθε χρόνο και περισσότερο το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχει.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ
Μακριά από κάθε προσπάθεια εξιδανίκευσης, το Πάρκο αποτελεί ένα μικρό παράδειγμα για μια διαφορετική λειτουργία θεσμών της δημόσιας ζωής στην Πάρο αλλά και ευρύτερα, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα στην
Κοινωνία των Πολιτών και στους Δήμους.
Η αφετηρία της προσπάθειας, όπως συχνά συμβαίνει, είναι η αντίδραση σε φαινόμενα παρακμής και αδιεξόδου από υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας.
Για να αποκτήσει όμως η αντίδραση αυτή προοπτική και μετατραπεί σε δημιουργική δύναμη χρειάζονται
πέντε βασικά πράγματα:

• Ένα συγκροτημένο σχέδιο που θα συνδυάζει την έμπνευση για τη δημιουργία του νέου με το ρεαλισμό, τη γνώση των πραγματικών συνθηκών και του συσχετισμού των δυνάμεων και τη διασφάλιση των προϋποθέσεων για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος.
• Ένας βασικός πυρήνας, η «κρίσιμη μάζα», μερικών ανθρώπων που με οργάνωση, συνέπεια, εντιμότητα, αφοσίωση και διάθεση προσφοράς θα στρατευθούν στην προσπάθεια να γίνει το σχέδιο πραγματικότητα.
• Συμμαχίες με κοινωνικές δυνάμεις και φορείς που εμφορούνται από αντίστοιχες αντιλήψεις και κοινό αξιακό σύστημα.
• Επίμονη και σκληρή προσπάθεια με πολλή δουλειά, αφοσίωση στην επιδίωξη του στόχου και σημασία και στην τελευταία λεπτομέρεια.
• Διαρκής αυτοκριτική και διάθεση βελτίωσης, μακριά από αυτάρεσκες επιβεβαιώσεις και προσπάθειες
  επίτευξης αλλότριων στόχων.
  Μακριά από κάθε προσπάθεια εξιδανίκευσης, το Πάρκο αποτελεί ένα μικρό παράδειγμα για μια διαφορετική λειτουργία θεσμών της δημόσιας ζωής στην Πάρο αλλά και ευρύτερα, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα στην Κοινωνία των Πολιτών και στους Δήμους.

του Νίκου Μαλατέστα, Μέλος του Δ.Σ. του Πάρκου Πάρου