Αρχίλοχος: ο ποιητής της Πάρου

English | Français

Ο Αρχίλοχος είναι ο αρχαιότερος από τους µεγάλους λυρικούς ποιητές της Ευρώπης. ∆ιπλά. ∆ιότι δηµιούργησε  ποικίλες µορφές µιας ποίησης προορισµένης για το τραγούδι. Η ποίησή του εκφράζει συναισθήματα, είναι προσωπική. Είναι επίσης σατιρική. Όµως η σάτιρά του δεν είναι µόνο προσωπική, όπως εκείνη που απευθύνει στην παλιά του αγαπηµένη Νεοβούλη, που τον εγκατέλειψε. Αυτό που σατιρίζει είναι επίσης αυτή η «ιδανική» ζωή της εποχής του µε τις συµβατικές της αξίες, και αυτό που αρνείται είναι η δόξα, την αυτή υπέρτατη αξία του οµηρικού κόσµου.

Σε αντίθεση µε τον Όµηρο, ο Αρχίλοχος δεν αναφέρεται σε έναν θρυλικό παρελθόντα χρόνο. ∆εν εξυµνεί τον ηρωισµό, ούτε µιλά για τους θεούς. Η ποίησή του απορρίπτει τους µύθους. Είναι ατοµικιστική, εκφράζει την επιθυµία για ελευθερία και αποδέχεται την απόλαυση που µπορεί κανείς να αποκοµίσει από τη ζωή. Μόνο τα συναισθήµατα του ατόµου γεννούν την ποίησή του. Ανάµεσα σε αυτά, τα πιο ισχυρά είναι το µίσος και η αγάπη. Και για την αγάπη µιλά άµεσα, χωρίς παροµοιώσεις, σε αντίθεση µε τον Όµηρο:

«Με τα µαλλιά της βουτηγµένα στο άρωµα και το στήθος της, θα ξυπνούσε την επιθυµία ακόµα και σε έναν γέρο».

Ποτέ πριν δεν είχε εκφραστεί ο ερωτικός πόθος τόσο τολµηρά, χωρίς καµία λογοτεχνική εξιδανίκευση, χωρίς καµία συναισθηµατική δικαιολόγηση.

Ο Αρχίλοχος γεννήθηκε στην Πάρο στους αρχαίους χρόνους, όταν το νησί ήταν ένα κοµµάτι µάρµαρο, ένας πλούτος κρυµµένος κάτω από ένα λεπτό στρώµα γης. Αυτός ο πλούτος δεν αξιοποιήθηκε. Αυτό ήρθε αργότερα, τον 5ο αιώνα π.Χ., ενώ ο Αρχίλοχος έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ. Ο πατέρας του, Τηλέσικλος, ήταν αρχηγός στο νησί, αλλά η µητέρα του ήταν δούλη. Ήταν µόνο το νόθο παιδί του πατέρα του. Ο Αρχίλοχος δεν αρνείται το « δουλικό » του αίµα. ∆εν ντρέπεται που είναι, από τη µητέρα του, ένα παιδί του λαού. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό και φανερώνει την εκπληκτική πνευµατική του ελευθερία.

Από τον πατέρα και τον παππού του συνδεόταν µε το νησί της Θάσου, το οποίο επιχείρησε, στο πιο εύπορο δεύτερο µέρος της ζωής του, να κατακτήσει.

Την εποχή του η Πάρος ήταν µια γη φτώχειας, µε κοινωνικές συγκρούσεις. Το κοινωνικό κλίµα και το άγονο της γης ώθησαν τους Παρίους νωρίς στη µετανάστευση. Αυτό έκανε τελικά και ο Αρχίλοχος, φεύγοντας για τη Θάσο:

«Άφησε την Πάρο, τα θλιβερά της σύκα και αυτή τη ζωή που πρέπει να τραβήξεις από τα κύµατα».

Επένδυσε πολύ εκεί, υπερασπιζόµενος νέες ανθρώπινες, απελευθερωτικές αξίες, που αντιτίθενται στον φεουδαρχικό κόσµο της εποχής του.

Ο Αρχίλοχος σήµερα τιµάται στην Πάρο και από τους πολίτες της. Το όνοµά του δόθηκε στον σηµαντικότερο πολιτιστικό σύλλογο του νησιού. Ο Νίκος Σαρρής, ένας από τους πιο γνωστούς πνευµατικούς ανθρώπους του νησιού, µελοποίησε ποιήµατα του Αρχίλοχου. Η µουσική του κυκλοφόρησε σε δίσκο και παρουσιάστηκε σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για το θέµα, µεταξύ των οποίων και εκείνο του Χρίστου Γιωργούση, καθηγητή, ποιητή και γνωστού κοινωνικού αγωνιστή του νησιού. Το βιβλίο εκδόθηκε από τον ∆ήµο επί δηµαρχίας Γιάννη Ραγκούση και διανεµήθηκε στους µαθητές το 2005.

Και για να κλείσουµε, ας δώσουµε τον λόγο στον Οδυσσέα Ελύτη:

«Σε µια εποχή όπου τα θρησκευτικά θεµέλια της κοινωνίας είναι ακόµη αυστηρά, όπου ο επικός λόγος έχει το µονοπώλιο της έκφρασης, όπου το ηρωικό στοιχείο είναι η σταθερή και αποδεκτή αξία, ένας Αρχίλοχος και µία Σαπφώ στη Λέσβο τα ανατρέπουν όλα, φέρνουν στο προσκήνιο τα συναισθήµατα και τα όνειρα, τολµούν να µιλήσουν για τη δική τους ατοµική ζωή, να εκφράσουν τη λύπη τους, να τραγουδήσουν, να χορέψουν. Οι πρώτοι στο Αιγαίο και οι πρώτοι στον γνωστό κόσµο».