Διάχυτη ανησυχία προκαλεί το μοντέλο του τουρισμού της Πάρου και γενικότερα της ανάπτυξής της διότι θα μπορούσε να αποδειχθεί «αυτοκαταστροφικό». Το σκεπτικό είναι ότι το υπάρχον μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης προκαλεί ισχυρές πιέσεις και προβλήματα στο περιβάλλον και εφόσον δεν επανεξεταστεί και επανασχεδιαστεί στην βάση ενός αειφόρου μοντέλου που θα μειώσει τις αρνητικές φυσικές, οικολογικές, αισθητικές και κοινωνικές επιπτώσεις, κινδυνεύει το νησί να χάσει την φυσιογνωμία του και να καταστραφεί ο φυσικός πλούτος του. Με λίγα λόγια εάν δεν πάρουμε σωστές αποφάσεις και κάνουμε κάποιες δράσεις άμεσα κινδυνεύει «ο τουρισμός να καταστρέψει τον τουρισμό».
Τι εννοούμε με «αειφόρο τουρισμό» (“sustainable tourism”)?
Αειφόρο τουρισμό εννοούμε εδώ ένα μοντέλο τουρισμού που να δημιουργήσει απασχόληση για τον τοπικό πληθυσμό, πρώτα απ’ όλα, να φέρνει μια θετική εμπειρία για τους κατοίκους της περιοχής, τουριστικές επιχειρήσεις και τους ίδιους τους τουρίστες.
Ο στόχος αυτός, εξασφαλίζεται όπως έχει αποδειχτεί, κάνοντας το λιγότερο αντίκτυπο δυνατόν, στο περιβάλλον και την τοπική κουλτούρα, εξoύ και ο όρος αειφόρο ανάπτυξη ή αειφόρο τουρισμό.
Η Πάρος
Τις τελευταίες δεκαετίες η Πάρος έχει γνωρίσει γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης που έχουν επιφέρει τεράστιες αλλαγές τόσο στα περιβαλλοντικά όσο και στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά του νησιού. Η ανάπτυξη της Πάρου έχει βασιστεί στον τουρισμό αλλά, κυρίως μετά το 2000, έγινε και τόπος εξοχικής κατοικίας και έχει γνωρίσει μία τεράστια οικοδομική δραστηριότητα, καθιστώντας κύριο μοχλό ανάπτυξης τον κατασκευαστικό τομέα.
Ο μόνιμος πληθυσμός αυξάνεται από το 1971 που ήταν 7.300 φθάνοντας τις 14.000 το 2011 (ή 17.000 με τη συνεκτίμηση των μη δηλωθέντων μόνιμων μεταναστών). Ο καλοκαιρινός πληθυσμός υπολογίζεται ότι είναι ανάμεσα στις 75.000[1] και 100.000[2] με παραθεριστές/ημιμόνιμους κατοίκους και τουρίστες να ξεπερνούν συντριπτικά το μόνιμο πληθυσμό. Η τεράστια αύξηση του πληθυσμού το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου και οι πιέσεις που φέρνει κάθε χρόνο, καθώς και μεγάλη αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος από την οικοδομική δραστηριότητα δημιούργησαν σοβαρό προβληματισμό για το μέλλον της ανάπτυξης του νησιού.
Η «φέρουσα ικανότητα» (carrying capacity) της Πάρου
Αυτό πέρασε σε δεύτερη μοίρα με την οικονομική κρίση της χώρας. Η «τρέλα του καλοκαιριού» (6 εβδομάδες) ξαναγύρισε πέρυσι και η υπερδόμηση είναι πάντοτε παρούσα και οι απαιτούμενες υποδομές εξακολουθούν να «δημιουργούν προβλήματα στους φυσικούς πόρους αγγίζοντας πολλές φορές τα όρια της επάρκειας τους»[3]. Η φέρουσα ικανότητα (carrying capacity) των νησιών όπως η Πάρος και η περαιτέρω ανάπτυξή τους παραμένει να είναι ένα άλυτο θέμα[4] και προκαλεί μια αυξανόμενη ανάγκη να κατανοηθεί η φύση των ορίων ανάπτυξης διότι πρώτο απ’όλα, ο εντοπισμός των ορίων της τουριστικής ανάπτυξης είναι και η φέρουσα ικανότητα τουρισμού.
Η φέρουσα ικανότητα εκτιμάται μέσα από την ερμηνεία πολλών δεικτών που προσδιορίζουν το μέγιστο βαθμό τουριστικής φόρτισης μιας περιοχής. Η τελευταία έχει άμεσο αντίκτυπο πάνω στους τομείς του νερού, τα απορρίμματα, το κυκλοφοριακό, τη γεωργία, την αλιεία. Ενα υψηλό επίπεδο τουριστικής ανάπτυξης που πλησιάζει τα όρια κορεσμού σε ορισμένες περιπτώσεις υποδηλώνει ότι υπάρχουν προβλήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ανασταλτικοί παράγοντες στη μελλοντική τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Η Πάρος έχει χαρακτηριστεί σαν «τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χρήζει κρατικής προστασίας»[5]. Η ποικίλη ακτογραμμή της Πάρου είναι γνωστή για τις συναρπαστικές παραλίες και αμμουδιές και βρίσκεται υπό πίεση από τον ανθρώπινο παράγοντα και από φυσικά φαινόμενα όπως η διάβρωση των ακτών. Υπάρχουν ακόμα άφθονοι υγροβιότοποι και μαγευτικά γεωργικά τοπία που δεν βρίσκουν αναγνώριση και καταστρέφονται. Καμία παρθένα πλαγιά ή βουνοκορφή δεν έχει απομείνει όπως βλέπει ο επισκέπτης το νησί από τη θάλασσα, παρά τις προσπάθειες που ξεκίνησαν το 1993 με το ΠΔ 732[6] και πιο πρόσφατα (2012) με το ΓΠΣ[7].
Ο ποιοτικός τουρισμός
Η εξελικτική προοπτική και οικονομική επιβίωση της Πάρου είναι άρρυκτα συνδεδεμένη με την περιβαλλοντική υγεία του νησιού, την άψογη φυσική και αισθητική του κατάσταση, καθιστόντες τις υποχρεωτικές πλέον προϋποθέσεις για να συνεχίσει το νησί να αποτελεί ελκυστικό προορισμό. Γενικά η Πάρος είναι ένα από τα νησιά που παράλληλα με τον τουρισμό διαθέτουν και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες κι εκμεταλλεύσιμους πόρους[8] και μεγάλη εισροή εισοδήματος από τους ημιμόνιμους κατοίκους και ιδιοκτήτες και χρήστες εξοχικής κατοικίας. Ένα μακροχρόνιο όραμα ανάπτυξης πρέπει να προσφέρει μία ολοκληρωμένη θεώρηση που να καλύπτει όσο είναι δυνατό όλους τους τομείς και κύριες συνιστώσες της αναπτυξιακής διαδικασίας, οι οποίες και είναι απόλυτα αλληλεξαρτημένες[9].
Εδώ και μία δεκαετία έχει διαπιστωθεί ότι η 1η περίοδος ευκαιριακού τουρισμού τελείωσε[10] και σταδιακά μια γενική ομοφωνία έχει προκύψει ότι η Πάρος δεν προσβλέπει σε ένα μαζικό τουρισμό αλλά σε ένα πιο ποιοτικό τουρισμό. Αυτό όμως δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί όπως και «η άμβλυνση της εποχικότητας δεν έχει επιτευχθεί»[11].
Το 2012 οι «Φίλοι της Πάρου» (ΦτΠ) παρουσίασαν το περίγραμμα ενός στρατηγικού σχεδίου, το «Πάρος 2020»[12] βασισμένου σε ένα όραμα που σέβεται τη νησιωτικότητα και τον ιδιαίτερο κυκλαδικό χαρακτήρα του νησιού. Ένα όραμα ενάρετου κύκλου (virtuous circle) με έμφαση στη προστασία του περιβάλλοντος και του χαρακτήρα του νησιού και στις μικρές παρεμβάσεις και διαχειριστικές λύσεις, σαν προϋπόθεση για την ώθηση του ποιοτικού τουρισμού και την επιμήκυνση της περιόδου (αποφεύγοντας την ποσοτική αύξηση τον Αύγουστο) και την αύξηση του ημιμόνιμου πληθυσμού όλο το χρόνο (μέσα στο σημερινό stock κατοικιών), με επακόλουθη αύξηση εισοδημάτων και βελτίωση υπηρεσιών και ούτω καθεξής.
Η αειφορία έχει για πολλους συνδεθεί με τις οικολογικές ανυσηχίες μίας μικρής κλίμακας ανθρώπων των οποίων οι συλλογισμοί φαίνονται να περιεχουν ιδανική και όχι πραγματική υπόσταση. Ομως ο σημερινός προβληματισμός και συζήτηση για την αναπτυξιακή προοπτική της Πάρου αποκαλύπτει μία ενδιαφέρουσα διάσταση. Και να είμαστε από τους ανθρώπους που θεωρούμε πως με τον όρο «ανάπτυξη» νοείται η οικονομική ευημερεία, φαίνεται πως πλέον και πρακτικά, η αναπτυξιακή προοπτική του νησιού θα επιτευχθεί μόνο εάν είναι η αειφορική.
Από την Έλλη Σφυρόερα βασισμένο στη μελέτη του Χάρη Μαρτίνου
[1] Μελέτη ΓΠΣ 2007
[2] 
Έκθεση για την Πάρο του Δικτύου Αειφόρων Νησιών ΔΑΦΝΗ, ΕΜΠ, 2007, σελ 20 . Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ, 2007, σελ 4.
[3] Έκθεση για την Πάρο του Δικτύου Αειφόρων Νησιών ΔΑΦΝΗ, ΕΜΠ, 2007
[4] Νέα χωροταξική μελέτη Νοτίου Αιγαίου, http://www.koinignomi.gr/news/politiki/politiki-notio-aigaio/2015/04/03/feroysa-ikanotita-ton-nision-kai-peraitero-anaptyxi.html
[5] Απόφαση Υπουργού Πολιτισμού, Α/Φ.20/55013/4821/24.11.1975
[6] ΠΔ 732/93 «Καθορισμός χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης εκτός σχεδίου …»
[7] Απόφαση Έγκρισης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Πάρου
[8] Νέα χωροταξική μελέτη Νοτίου Αιγαίου, 2015
[9] Friends of Paros, e-Bulletin Nos [ 4 ], [ 5 ], [ 6 ]
[10] Έρευνα Μ. Τριανταφύλλου και Δ. Σταυράκη, 2004
[11] Νέα χωροταξική μελέτη Νοτίου Αιγαίου, 2015
[12] “PAROS 2020” & Tourism Survey
Leave a Reply