Η συζήτηση για την αιολική ενέργεια και τις ανεμογεννήτριες, προκειμένου να οριοθετηθεί σωστά η χρήση τους στην Πάρο, δείχνει πόσο επηρεασμένοι είμαστε από τα εισαγόμενα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα, έτσι ώστε να παρα- βλέπουμε όσα μας παρέδωσαν οι προηγούμενες γενεές στον τόπο μας. Γιατί στην πραγματικότητα το να φέρεις αιολική ενέργεια στις Κυκλάδες είναι σαν να κομίζεις «γλαύκα εις Αθήνας», αφού αν κάτι χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τα νησιά των Κυκλάδων είναι οι ανεμόμυλοι. Είτε στο λιμάνι είτε στους γύρω λόφους (βλ. την περιοχή της Αγίας Αννας) είτε γύρω από τα κεφαλοχώρια της ενδοχώρας (πχ Λεύκες) είτε σε ερημικότερες τοποθεσίες με έκθεση στον άνεμο (πχ πάνω από τον αεροδιάδρομο) οι παλαιοί ανεμόμυλοι στέκονται ασάλευτοι κι ερειπωμένοι, με λίγες εξαιρέσεις στην Παροικιά, όπου φρόντισε ο Δήμος την επισκευή τους, χωρίς σκεπή, χωρίς πανιά και χωρίς φτερά.
Σε άλλα νησιά, που προφανώς έχουν περισσότερα έσοδα, όπως η Μύκονος, οι ανεμόμυλοι της χώρας φαίνονται επισκευασμένοι, ενώ σε άλλα, όπως στην καταπληκτική χώρα της Αμοργού, μοιάζουν με φαντάσματα από άλλη εποχή. Ακόμη βέβαια κι αν έχουν επισκευαστεί, η επισκευή τους είναι συνήθως επιφανειακή. Σπάνια βλέπει κανείς αχυρένια στέγη, αφού προτιμάται οι φτηνή μεταλλική που δεν χρειάζεται συντήρηση, τα φτερά είναι ακινητοποιημένα για να μη γυρίζουν και σπάσουν, τα πανιά είναι ανύπαρκτα ή απλώς υποτυπώδη, για να μη σχίζονται. Φωτεινή εξαίρεση ίσως ο ανεμόμυλος του λιμανιού και της Πανδρόσου στην Παροικιά και ο ανεμόμυλος της Αγκαιριάς, ο τελευταίος χάρη στην ιδιωτική φροντίδα του Στέφανου Ραγκούση, που με κόπο και μεράκι προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανό τον ανεμόμυλο που κληρονόμησε από τον παπού του, αξιοποιώντας τον ως εκθεσιακό χώρο πλάι στα κτίσματα όπου λειτουργεί εστιατόριο και μπαρ με θέα την Αλυκή και την Αντίπαρο.
Τα ελάχιστα αυτά παραδείγματα επισκευασμένων ανεμόμυλων μας επιτρέπουν ωστόσο να φανταστούμε πώς θα ήταν το τοπίο της Πάρου και των Κυκλάδων γενικότερα, αν όλοι ή οι περισσότερο ανεμόμυλοι επισκευάζονταν. Άσπρες κοκκίδες στους λόφους και τα βουνά, εντός ή εκτός οικισμών, με τα πανιά τους ανοιχτά κι ει δυνατόν περιστρεφόμενα στον άνεμο, θα ήταν πραγματικά κοσμήματα και παραδείγματα καλαίσθητης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας.
Στην εποχή βέβαια των ισχνών αγελάδων που διανύουμε μια τέτοια επισκευή και επαναλειτουργία των ανεμόμυλων μπορεί να ακούγεται ουτοπική, ίσως όμως και να μην είναι. Αφενός γιατί οι ανεμόμυλοι θα μπορούσαν να συνδυαστούν με κάποια οικονομική λογική. Όπως μας δείχνει ο κυρ Στέφανος στην Αγκαιριά και το μπαράκι στην Πάνδροσο, μπορούν να χρησιμεύσουν ως εκθεσιακοί χώροι ή ως καφενείο, γιατί όμως να μην επανέρχονταν και στην αρχική τους λειτουργία, να αλέθουν δηλ. τα δημητριακά για να παραγάγουν κάποια ποσότητα αλευριού, το οποίο θα διετίθετο ως αλεύρι παραδοσιακής βιοτεχνικής παρασκευής. Αλλά για να συνδυάσουμε και τη σύγχρονη προβληματική των ανεμογεννητριών που ταλανίζουν τους κατοίκους των νησιών, δεν θα μπορούσαν οι ηλεκτρολόγοι μηχανικοί μας να συνδυάσουν την τεχνολογία των ανεμογεννητριών με τους παλαιούς ανεμόμυλους, έτσι ώστε αυτοί να επιτελέσουν και μια σύγχρονη λειτουργία, «καμουφλάροντας» με άλλα λόγια την τεχνολογία των ανεμογεννητριών μέσα στο κέλυφός τους, με τις απαραίτητες τεχνικές προσαρμογές?
Ακόμη και αν, λόγω των διαφορετικών διαστάσεων και των περιορισμών που προκύπτουν από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική η απόδοσή τους δεν μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη των συγχρόνων ανεμογεννητριών-κεραιών, η ύπαρξη κινούμενων φτερών (και ιστίων από ανθεκτικό υλικό) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί έστω συμπληρωματικά ή εφεδρικά για την ενεργειακή αυτονόμηση των νησιών, δίνοντας νέα ζωή στις όμορφες αυτές κατασκευές.
Ανεξάρτητα από την ειδικότερη χρήση για την οποία θα μπορούσαν να προοριστούν οι ανεμόμυλοι, θα άξιζε σε κάθε περίπτωση να υπαχθούν σε κάποιο από τα περιφερειακά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ένα από τα μέτρα που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης αφορά «βασικές υπηρεσίες και ανανέωση των χωριών σε αγροτικές περιοχές» και περιλαμβάνει επενδύσεις για τη δημιουργία, βελτίωση ή επέκταση κάθε είδους υποδομών μικρής κλίμακας (περιλαμβανομένων των επενδύσεων στις ανανεώσιμες πηγές και στην εξοικονόμηση ενέργειας), επενδύσεις για τη δημιουργία, βελτίωση ή επέκταση βασικών τοπικών υπηρεσιών για τον αγροτικό πληθυσμό, περιλαμβανομένης της αναψυχής και του πολιτισμού , και για τη σχετική υποδομή, επενδύσεις για υποδομές ψυχαγωγίας δημοσίας χρήσεως και τουριστικές υποδομές μικρής κλίμακας, μελέτες και επενδύσεις σχετικά με τη δια- τήρηση, επισκευή και αναβάθμιση της πολιτιστικής κληρονομιάς των χωριών, των αγροτικών τοπίων, περιλαμβανομένων των σχετικών κοινωνικο-οικονομικών πλευρών, καθώς και επενδύσεις για τη μετατροπή κτισμάτων ή άλλων εγκαταστάσεων μέσα ή κοντά σε αγροτικούς οικισμούς για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής.
Από την περιπτωσιολογία των χρηματοδοτουμένων επενδύσεων φαίνεται ότι υπάρχουν δυνατότητες να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση η επισκευή, αναβίωση και αξιοποίηση των ανεμόμυλων
και μάλιστα ποικιλοτρόπως. Αν αυτό δεν έχει γίνει μέχρι τώρα, ίσως οφείλεται σε παράλειψη των αρμοδίων αρχών που καταρτίζουν τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Η Περιφέρεια που είναι αρμόδια για τις Κυκλάδες, και το Νότιο Αιγαίο γενικότερα, θα ήταν ευχής έργο να εντάξει τους ανεμόμυλους με την πρώτη ευκαιρία στο σχετικό πρόγραμμα και να ευαισθητοποιήσει τόσο τους ενδιαφερόμενους Δήμους όσο και τους ιδιώτες που διαθέτουν ανεμόμυλους, ώστε να προβούν στις σχετικές ενέργειες και να επωφεληθούν από τη χρηματοδότηση, για να ξαναζωντανέψουν οι ανεμόμυλοι, να ξαναγυρίσουν τα φτερά τους και να γεμίσουν κίνηση οι κυκλαδίτικοι λόφοι και τα βουνά.
Ελπίζοντας ότι απευθυνόμενοι έτσι στη γραφειοκρατία δεν θα έχουμε την τύχη του Δον Κιχώτη που τα έβαλε με τους ανεμόμυλους και ευχόμενοι ύστερα από κάποια χρόνια να γίνει πάλι πραγματικότητα το (γαλλικό) παιδικό τραγουδάκι που ειδοποιεί τον μυλωνά που αμέριμνος κοιμάται ότι ο μύλος του γυρίζει πολύ γρήγορα…
- Βλ. άρθρο 20 του κανονισμού 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17.12.2013 (ΕΕ L 347, σ. 487 επ.). Eφόσον βέβαια υφίσταται σχέδιο για την ανάπτυξη των ενδιαφερομένων δήμων και χωριών , αυτές οι επενδύσεις πρέπει να εντάσσονται στα σχέδια αυτά για να τύχουν ενισχύσεως.
- Το άρθρο απηχεί αυστηρά προσωπικές απόψεις του γράφοντος
Leave a Reply